Σχεδιασμός Διεπιστημονικών Εργαστηρίων

Από τη Μαρία Λεωνίδα

Η συμμετοχή μας στο πρόγραμμα Steamulate Your School έφερε στο προσκήνιο τα εξής ερωτήματα:

-Ποια είναι τα απαραίτητα βήματα για τον συνδυασμό γνώσης και μεθοδολογίας από δύο επιστημονικούς κλάδους, ένας εκ των οποίων θα αφορούσε στις θετικές επιστήμες;

-Πώς μπορεί ένας εκπαιδευτής στα οπτικοακουστικά μέσα να προσθέσει τη δική του κριτική ματιά στη χρήση της τεχνολογίας και των ψηφιακών μέσων, που είναι πλέον ευρέως διαδεδομένα σε τόσους πολλούς τομείς;

-Όσον αφορά εκπαιδευτικούς και μαθητές, στην ανάπτυξη ποιων ικανοτήτων θα μπορούσαμε να στοχεύσουμε;

Η ιδέα των εργαστηρίων που χρησιμοποιούν μεικτές τεχνικές, μεθόδους και φόρμες είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη σήμερα· όμως ο όρος «διεπιστημονικότητα» έχει καταστεί ασαφής και ελαφρώς παραπλανητικός· ο κόσμος μοιάζει να έχει αρκετά διαφορετικές απόψεις για τη σημασία της (Otondo, 2013).

Όπως αναφέρει ο Wassertstrom, ο όρος “διεπιστημονικότητα” έχει γίνει «συγκεχυμένος» και ενίοτε παραπλανητικός (Repko 2007: 131). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι άνθρωποι έχουν διαφορετικές απόψεις και ιδέες για το τι είναι και πώς πρέπει να εφαρμοστεί στην πράξη. Οι Klein και Newell προσφέρουν έναν ενδιαφέροντα ορισμό του «διεπιστημονικού»: Οι διεπιστημονικές μελέτες μπορούν να οριστούν ως μια διαδικασία απάντησης σε μια ερώτηση, επίλυσης ενός προβλήματος ή αντιμετώπισης ενός θέματος που είναι υπερβολικά ευρύ ή πολύπλοκο για να αντιμετωπιστεί επαρκώς από έναν και μόνο επιστημονικό κλάδο και επάγγελμα … και εμπνέεται από διαφορετικές επιστημονικές προοπτικές και ενσωματώνει τις γνώσεις τους για να δημιουργήσει μια πιο ολοκληρωμένη προοπτική. (Repko 2007: 132)

Φυσικά μια συστηματική προσπάθεια ενσωμάτωσης και συνδυασμού δεν είναι εύκολη υπόθεση. Στο πλαίσιο μαθημάτων τέχνης που βασίζονται στην πρακτική, διαπιστώνεται σύγχυση μεταξύ διεπιστημονικών και πολυεπιστημονικών προσεγγίσεων η οποία και οδηγεί σε παραπλανητικά επιχειρήματα σχετικά με τον πραγματικό χαρακτήρα μιας διεπιστημονικής προσέγγισης και στρατηγικών διδασκαλίας». (Otondo).

Η πλειονότητα των ανθρώπων που απαρτίζουν την ομάδα Steamulate Your School προέρχεται από τον χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών, των μέσων, του σχεδίου και των εικαστικών τεχνών (ένας εξ αυτών έχει κάνει σπουδές ΤΠΕ και μία είναι μηχανικός σχεδιασμού προϊόντων). Όλοι περάσαμε από ένα ερευνητικό στάδιο προσπαθώντας να διερευνήσουμε επιστημονικούς τομείς, που, κατά κάποιον τρόπο, θα προσφέρονταν για συνδυασμό με καλλιτεχνικές αξίες. Ο ρόλος μας ήταν να ανοίξουμε έναν δρόμο μέσα από αυτούς τους τομείς, συνδυάζοντας την οπτική γωνία ενός ενημερωμένου εμψυχωτή ομάδας, ενός εκπαιδευτικού, ενός καλλιτέχνη και ενός ειδικού στα (ψηφιακά) μέσα. Η δική μας περιέργεια και η έλλειψη εμπειρογνωμοσύνης στις φυσικές επιστήμες και βιοεπιστήμες αποτέλεσαν έναν ευαίσθητο αλλά χρήσιμο οδηγό για να προσεγγίσουμε την οπτική γωνία του εκπαιδευόμενου. Στην ψηφιακή εποχή την οποία ζούμε, όπου τα σχολεία εξακολουθούν να αγωνίζονται για να εντοπίσουν και να εφαρμόσουν τη διαδραστικότητα και οι επιστήμες αντιμετωπίζονται -στο επίσημο σχολικό πρόγραμμα σπουδών-, κυρίως ως αυτοτελείς χώροι αποκομμένοι μεταξύ τους, προσπαθήσαμε τις συνδέσουμε με τομείς που τυγχάνουν μικρότερης προσοχής. Επίσης, συνδέονται με μια άμεση, απτή, διαγενεακή εμπειρία του κόσμου: από την κατανόηση της αρμονίας της φύσης μέχρι τον τρόπο λειτουργίας των ματιών μας και από την παρατήρηση των τέλειων και λειτουργικών μοτίβων στα σώματα των ζώων μέχρι το μέγεθος και τις αποστάσεις των αστέρων.

Για κάθε εργαστήριο που πραγματοποιήσαμε συμβουλευτήκαμε εκπαιδευτικούς (π.χ. καθηγητές φυσικών επιστημών, μαθηματικούς, βιολόγους κ.λπ.), εκπαιδευτικούς οδηγούς ή τα υπάρχοντα προγράμματα μαθημάτων, τα φόρουμ, ειδικευμένους ιστότοπους και ανεπίσημα άρθρα, εκπαιδευτικά βίντεο οργανισμών διεθνούς εμβέλειας (NASA, πανεπιστήμια, BBC, Ted ed., SciToons, μουσεία) ή από καθηγητές φυσικής, αναζητώντας πληροφορίες για τις επιστημονικές θεματικές. Οι εκπαιδευτές αναφέρουν: «ήταν δύσκολο να συνδυάσουμε τη γνώση της φύσης με τα μέσα» και «η βασική πρόκληση έγκειτο στο να βάλουμε σε τάξη όλες τις πληροφορίες και να εκπονήσουμε ένα ενδιαφέρον πρόγραμμα για τους μαθητές. Ένα πρόγραμμα που δεν θα έμοιαζε με μια συνηθισμένη αφήγηση, αλλά θα ήταν και διαδραστικό και ενδιαφέρον από την αρχή έως το τέλος» ή, όπως αναφέρει ένας άλλος εκπαιδευτής: «προσπάθησα να καταστήσω τα μαθήματα όσο το δυνατόν περισσότερο κατανοητά εφαρμόζοντας μια παιδαγωγική με κλιμακωτά διαρθρωμένη οικοδόμηση γνώσης.»

Στόχος μας ήταν να προσφέρουμε ένα νέο παράθυρο σε αυτούς τους επιστημονικούς τομείς και να αναδείξουμε την αξία της καλλιτεχνικής πρακτικής στη μάθηση. Ορισμένες επιστημονικές αξίες ήρθαν στην επιφάνεια και συνδυάστηκαν με το ενδιαφέρον της νέας γενιάς για τις ψηφιακές διεπαφές, τη συνδεσιμότητα και την χρήση φορητών συσκευών. Έπρεπε «να βρω το σωστό κλειδί μεταξύ των εικαστικών τεχνών, της παιδαγωγικής προσέγγισης και των ενδιαφερόντων των νέων σήμερα», μαρτυρεί ένα άλλο μέλος της ομάδας. Όλα αυτά θα επέτρεπαν να κοιτάξουμε με άλλο μάτι και να κατανοήσουμε καλύτερα το υφιστάμενο «σχολικό» περιεχόμενο και τα επιστημονικά φαινόμενα και να δημιουργήσουμε ταυτόχρονα νέα έργα και σχέσεις μεταξύ των μαθητικών ομάδων.

Η προσέγγισή μας αφορούσε μια ιστορική επισκόπηση των φαινομένων και της έρευνας σχετικά με τους εφευρέτες και τους επιστήμονες, όπως και τη σύνδεση με λογοτεχνικά είδη (μύθους και αφήγηση ιστοριών). Τέλος, σύνδεση αυτών με καλλιτεχνικά ή πολιτιστικά επιτεύγματα, πράγμα που οδηγεί σε μια σφαιρική, διεπιστημονική στάση. Το σχέδιο και η χειροτεχνία συνδέονται επίσης με ψηφιακές εφαρμογές και λογισμικό με φυσικό και συμπληρωματικό τρόπο. Η μετάβαση από την χειροτεχνία και την κατασκευή στο ψηφιακό έργο ήταν ένας σημαντικός άξονας του σχεδιασμού: π.χ. ένα χαρτοκιβώτιο που φτιάχνει κανείς μόνος του μετατρέπεται σε «σπίτι» ενός σύγχρονου έξυπνου τηλεφώνου για να προβληθεί ένα βίντεο για ολόκληρη την ομάδα μαθητών μέσω ενός αποσυναρμολογημένου φακού παλαιάς κοπής.

Αυτή η διαδικασία έχει ως στόχο να φέρει τους εκπαιδευτικούς πιο κοντά σε μεθόδους και έργα που συμβάλλουν σε νέες προσεγγίσεις, προωθώντας εγκάρσιες μεθοδολογίες. Ο ρόλος μας ως εκπαιδευτών των μέσων συνίσταται στην αναζήτηση, πλοήγηση, επιλογή και πειραματισμό ποικιλίας εφαρμογών, λογισμικού και υλικού ανοιχτού κώδικα που μπορούν να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς τόσο κατά την ανάπτυξη των ψηφιακών τους δεξιοτήτων και τη διερεύνηση νέων εκπαιδευτικών διαδρομών, όπως και κατά την ανάπτυξη των ικανοτήτων των μαθητών τους. Η εμπειρογνωμοσύνη μας στα οπτικοακουστικά μέσα και τον σχεδιασμό, καθώς και οι ποικίλες πρακτικές διδασκαλίας εργαστηρίων για την εικόνα και τον ήχο επιτρέπουν μια ειδική, συστηματική επανεξέταση της αφθονίας των διαθέσιμων πλατφορμών που συχνά σχεδιάζονται από διάφορες εταιρείες και οργανισμούς για διαφορετικούς σκοπούς. Ο ρόλος μας μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως επαναπροσδιορισμός του σκοπού που υπηρετούν οι εφαρμογές και το λογισμικό σε ένα ευρύτερο πλαίσιο μάθησης.

Δείτε τα βίντεο του προγράμματος #STEAMulate #your school: το εργαστήριο του ‘’Κανόνα της Αρμονίας’’, η μαθηματικός Στ. Μιχελή που σχολιάζει τα οφέλη των εργαστηρίων αυτών για τους μαθητές και τέλος την Μαρία Λεωνίδα που εξηγεί το σκεπτικό σχεδιασμού πίσω από δύο εργαστήρια (‘Το Μετείκασμα’’ και τον ‘’Χειροποίητο Προτζέκτορα’’) και του προγράμματος γενικότερα.

Βιβλιογραφία

Otondo, F. (2013), “Using spatial sound as an interdisciplinary teaching tool”, Journal of Music, Technology & Education, Τόμος 6 Αριθμός 2, σελ. 179-190

Repko, A. (2007), ‘Interdisciplinary curriculum design’, Academic Exchange Quarterly, 11: 1, σελ. 130–37

Digital Competences Areas / The Digital Competence Framework for Citizens by the Joint Research Centre (JRC), της υπηρεσίας επιστήμης και γνώσης της Ευρωπαϊκης Επιτροπής (2017) https://ec.europa.eu/jrc/en/digcomp/digital-competence-framework

Leave a Reply Cancel reply